францішак багушэвіч увайшоў у гісторыю беларускай літаратуры, усёй мастацкай культуры народа як першы нацыянальны паэт, які сярод пісьменнікаў 19 стагоддзя вызначыўся тым, што ўпершыню загаварыў пра існаванне беларускай нацыі, адзначаючы агульнасць мовы і псіхалагічнага складу народа. яго прадмова да выдадзенага за мяжой, у кракаве, паэтычнага зборніка «дудка беларуская» (1891) стала сваеасаблівым маніфестам нацыянальнага адраджэння.
цэнтральнымі тэмамі ў творчасці ф. багушэвіча з'яўляюцца тэмы народнай нядолі, радзімы, роднай мовы, паэта і паэзіі, крытыкі самадзяржаўя. аўтар вызначае ідэал чалавека («ахвяра»), да якога неабходна імкнуцца кожнаму сумленнаму чалавеку.
у сваіх творах паэт глядзіць на свет вачыма селяніна, выяўляе яго настроі і філасофію жыцця. да чытача аўтар звяртаўся ад імя селяніна мацея~бурачка або сымона рэўкі з-пад барысава.
тэма народнай нядолі, бяспраўя селяніна — асноўная ў творчасці пісьменніка.
ф. багушэвіч свядома гіізуе карціну бяспраўя і галечы, сацыяльнай няроўнасці, у якой жыве народ. гэтай мэце служыць прыём кантрасту, дзе ўлены малюнкі беднасці і галечы адных малюнкам багацця і раскошы іншых. у вершы «бог не роўна дзеле» паэт піша:
чым-то дзеіцца на свеце,
што не роўна дзеле бог?
адзін ходзе у саеце,
у золаце з плеч да ног,
а другому, каб прыкрыцца
хоць анучай — велькі труд;
весь, як рэшата, свіціцца,
адны латы, адзін бруд!
у творах ф. багушэвіча мы бачым глыбокі аналіз тых працэсаў, што адбываліся ў беларусі пры канцы xix ст.: узмацненне палітычнага і нацыянальнага ўціску з боку самадзяржаўя, паглыбленне сацыяльных канфліктаў і, з другога боку, абуджэнне народнай думкі, унутраная патрэба селяніна вырвацца са спрадвечнага кола прыніжанасці, сцвердзіць сябе як асобу.
герой верша «дурны мужык, як варона» ў, што ўсё ў свеце зроблена яго рукамі, але карыстацца вынікамі сваёй працы ён не мае магчымасці:
ці ж не дурань мужык гэта:
гарэ, сее усё лета,
а як прыйдуцца дажынкі,
няма збожжа ні асьмінкі
адсюль і рэфрэн верша, напоўнены горыччу і іроніяй:
дык крычыце ж, біце ў звона:
дурны мужык, як варона!
некаторыя паэтычныя творы ф. багушэвіча нагадваюць маналогі, як, напрыклад, «ахвяра», «не цурайся», «думка» і інш. у вершы «не цурайся» селянін звяртаецца да інтэлігента з просьбай не цурацца яго:
не цурайся мяне, панічок,
што далонь пакрываюць мазолі;
мазоль — працавітых значок,
не заразе цябе ён ніколі.
герой верша разумев, што яму не хапае ведаў, таму і просіць адукаванага чалавека падаць руку яму, «сляпому», і давесці да дарогі:
не блудзіў бы і я серад лому
i калючак, што раняць мне ногі!
як бачым, аўтар верша, падобна дэмакратам друй паловы xix ст., упэўнены ў тым, што праз асвеу можна змяніць становішча сялянства. адсюль і радкі ў творы аб тым, што непісьменнасць, неадукаванасць вядуць «да ад праўды адводзяць! »
героі вершаў ф. багушэвіча спрабуюць акрэсліць сваю нацыянальную сутнасць блізкімі па жыццёвым вопыце паняццямі: хата, зямля, родныя людзі. нацыянальнае ў свядомасці селяніна цесна звязана з рэлігійным, таму і пакутуе герой верша «хрэсьбіны мацюка», калі «хрысцілі» яго казакі. сябе мацей успрымае «тутэйшым», г. зн. уніятам, а гвалтоўнае перахрышчванне ў праваслаўе для яго — асабістая трагедыя.
такім чынам, героі вершаў ф. багушэвіча паступова пачынаюць сябе асобамі, імкнуцца «людзьмі звацца». асабліва ярка рост самасвядомасці народа мы бачым у паэме «кепска будзе! », дзе безыменны аліндарка набывае свае імя, вяртаецца ў свой родны свет.
гісторыя жыцця аліндаркі мае сімвалічны сэнс, таму што герой паэмы — тыповы прадстаўнік беларускага сялянства, прыніжанага і прыгнечанага. у творы аўтар свядома гіізуе нядолю народа, кіруючыся мастацкім , выказаным у вершы «мая дудка»:
Популярные вопросы