Мақта туралы мәлімет ​

ответ:Мақта б.з. дейін Орта Азия республикаларында, Үндістанда, Иран, Қытай, Мексика,Перу аймақтарында өсірілген. Қазақстанда 1918 жылы Түркістан жерін суландыруға байланысты қолға алынды. 1924 жылы мақта өсіретін Мақтаарал ауданы құрылды. Мақтаның биіктігі 1–1,5 м. 1–2 негізгі бұтақтан 10–15 жанама бұтақша тарайды, одан кейін осы бұтақшаларға гүл мен қауашағы шығады. Гүлі жеке, ірі сары не ақ. Мақта өздігінен, кейде айқас тозаңданады. Сабағы 90–130 см-ге жетеді, жапырағы жүрек тәріздес. Жемісі 3–5 ұялы қауашақ, оның ішінде талшық, оның ортасында 20–40 мақта тұқымы болады. Мақтаның 35 түрі бар, оның 5 түрі қолдан өсіріледі. Мақта – жарық, жылу, ылғалды көп керек етеді. Тұқымы 10–12C-та өне бастайды, 25–30C-та жақсы өседі, 0C-та үсікке шалдығады. Гүлдеу және пісу кезінде ылғалды көп керек ететіндіктен, суармалы жерлерде жоғары өнім береді. Облыстың Мақтаарал, Сарыағаш, Шардара, Ордабасы, Отырар аудандарында, Арыс, Түркістан қалалық әкімдік аумақтарында Мақтаның орта талшықты нөмірлері (Қырғыз-3, С-4727, С-6524, 108-Ф) өсіріледі. ОҚО ауа-райына байланысты мақта сәуір-мамыр айларында толықтай егіліп бітеді. Шиті жерге түскеннен кейін жер құнарлылығы жақсы болса 5-10 күннің көлемінде жер бетіне шығады. Ал егер жер бетіне шықпай тұрып, жаңбыр жауған жағдайда, тез арада бетін тырнап шығу қажет. Себебі жердің беті қатып мақта тұншығып қалады. Мақта өсіп жетілемін дегенше, арам шөптерден тазалап, түрлі зиянкестерден қорғайтын химиялық заттар беріліп тұрады. Жылына 2 рет суарады

1. қой малының атаулары:

арамза - қыста туған қозы.

көбдік - тоқты болған арамза.

көрпеш немесе көрпей - мезгілінен кешірек туған қозы.

марқа - жарты жастағы қозы.

тоқты - бір жасқа толғаны.

ісек - екі жасқа толған ұрғашысы.

саулық - екі жасқа толған ұрғашысы.

саулық - қоздаған қой.

ту қой - қған қой.

қошқар - тұқымдыққа жіберілген еркек қой.

2. сиыр малының атаулары: бұзау - бір жасқа дейінгі төлі.

торпақ-тана - бір жастан асқан төлі.

баспақ - күзге қарайғы бұзау.

қашар - бір жастағы ұрғашы сиыр.

құажын - екі жатағы төл беретін сиыр.

дөнежін - табынға түскен ұрғашы сиыр.

бесті сиыр - бірнеще рет бұзаулаған сиыр.

кенже тайынша - жас сиырдың атауы.

бұқаша - бір жасқа еркін толмаған тайынша.

тайынша бұқа - бір жасар кезі.

дөнен бұқа - табыңға түскеніне үш жыл болғаны.

құнан бұқа - екі жасар кезі.

3. жылқы малының атаулары:

арғамақ

қазанат

абы

тобышақ

текежәуміт

қазақы ат

қарабайыр

пырақ

дүлдүл.

киіз,жамылғы кейбіреуі төсекке мақта істейді.