Тапсырма.
суреттерге қара. ғаламтор материал
пайдаланып, желтоқсан оқиғась
қысқаша мәтін құра.
а оқиғасы туралы

salem

salem

kalin kalay

rahmet jaksy,ozin kalaisin?

jaman emes

sen kaida bara jatirsyn?

kitaphanaga,al sen?

men agammen dukenge bara jatirmin,sen kitaphanada kimdin kitabin alasin?

abaydin,al sen dukende ne alasin?

azik-tulik satip alamiz.

jaraid,sau bol

kezdeskenshe

тоқтар әубәкіров - тұңғыш космонавт

«қазағым үшін өлуге дайынмын» (т.әубәкіровтің ғарышқа ұшардағы сөзі)

1991 жылы 2-қазанда тоқтар әубәкіровтің ғарышқа ұшқан күні. кім не десе де қазақ ғарышының тарихы осы күннен басталады. сол үшін де бұл күн – қазақ үшін тарихи күн. айдарынан жел ескен алаш ң аспан әлеміне жол тартқан күні. 2 қазан сонысымен қымбат, сонысымен құнды. егер шындығына келсек қазақтың ғана емес күллі түркі халықтарының тұңғыш ғарышкері. 2001 жылы стамбул қаласында «түріктің тұңғыш ғарышкері» атағын түркия елі берді.

биліктің тоқтар батырды таса да ұстағысы келгеніне қарамастан тоқтардың кім екенін тағы бір еске түсіріп өту үшін атқарған еңбектерін парақтап шықсақ.

тоқтар оңғарбайұлы әубәкіров — қазақтың тұңғыш ғарышкері, кеңес одағының батыры (1988), қазақстан республикасының халық қаһарманы (1995), техника ғылымының докторы (1998), профессор (1997), қорқыт ата атындағы қызылорда мемлекеттік университетінің құрметті профессоры. ол 1946 жылы қарағанды облысының қарқаралы ауданында өмірге келген. ресей федерациясындағы армавир жоғары әскери ұшқыштар училищесін (1969), авиация институтын бітірген (1979). 1969 — 75 жылдары әскери-әуе күштерінде ұшқыш, звено командирі, эскадрилья командирінің орынбасары. 1976 — 1992 жылдары мәскеудегі тәжірибелік конструкторлық бюроның ұшқыш-сынақшысы міндеттерін атқарды. 1988 жылы кеңес одағында алғаш рет әуеде ұшаққа екі мәрте жанармай құйдыру арқылы солтүстік ендікке қонбай ұшуды ерлікпен жүзеге асырды. реактивті ұшақтың елуден аса жаңа түрін сынақтан өткізді. 1990 жылы ғарышкерлер құрамына алынды. 1991 жылы 2 қазанда байқоңырдан “союз тм-13” кемесімен ғарышқа ұшты. онда ол өзге ғарышкерлермен бірге биотехнология, металлургия, медицина салалары және арал аймағы бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізді. зерттеу нәтижесінде арал үстіндегі тұзды шаң борамасының пайда болу процесі, сол зиянды аэрозолдардың қазақстан мен ресей аймақтарына таралуының ғарыштық суреттері алынды. 1991 ю.а. гагарин атындағы ғарышкер дайындау орталығында әзірлгін бастады, сынаушы ғарышкер-ұшқышы, сынаушы. «союз тм» ғарыш кемесінде және «мир» орбиталды кешенінде сынаушы ғарышкер-ұшқышы ған машықтануын ұшу бағдарламасы бойынша өтті. 1991 жылы қазанның 2-інде тоқтар әубәкіров зерттеуші ғарышкер есебінде, александр волков және аустрия ғарышкері франц фибөк, «союз тм-13» ғарыш кемесімен ғарышқа ұшуға кірісті. апта бойы «мир» орбиталды кешенінде жұмыс істеді. 1991 жылы қазанның 10-ында тоқтар әубәкіров, анатолий арцебарский, аустрия ғарышкері франц фибөк «союз тм-13» ғарыш кемесімен жерге қайтып қонды. ғарышта өтеген мерзімі — 7 күн 22 сағат 13 минут.

ғарыштан оралған соң қазақстандағы ғарыштық зерттеулердің негізін қалауға, отандық қарулы күштердің әскери даярлығын жетілдіруге, әскери-патриоттық тәрбие жұмыстарын жолға қоюға белсене араласты. ол 1992 — 93 жылдары қазақстан республикасы қорғаныс министрінің 1-орынбасары, 1993 — 94 жылдары қазақстан республикасы ұлттық аэроғарыштық агенттігінің бас директоры — ғылым және жаңа технология министрінің орынбасары. қазақстан республикасы жоғарғы кеңесінің депутаты — қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы болды.

арман   қуып   жасынан,

көктен   көзін   алмаған

ұшқыш   болды   жас ұлан,

аспанда   еркін   самғаған.

бабасынадай асауға

салған   құрық –бұғалық.

ұшақтарды сынауға

артқан   еді құмарлық.

самғап   ұшу аспанда

қауіпті еді, қатал-ды.

ерлігі   елден   асқанда,

ол   ғарышкер   атанды.

талай   істе   ғажаптың,

туған   ұлы қазақтың ,

тұңғыш   ұшты   ғарышқа,

қаһарманы қазақтың!

оқушылы - 4 буын, о – ашық, қу – ашық, шы- ашық, лы- ашық.

о - дауысты, жуан, ашық, еріндік;

қ - дауыссыз, жуан, қатаң;

у - дауысты, үнді,қысаң, еріндік

ш - дауыссыз, қатаң, жуан

ы - дауысты , қысаң, жуан, езулік

л -дауыссыз, үнді, жуан

ы- дауысты ,
қысаң, жуан, езулік

сөзде 7 әріп, 7 дыбыс бар.

өткен жылы мен тетеймен тоқтадым, біз онымен опера және театрына барды. мен осындай орынға алғаш рет бардық, біз өзіміздің театрымыз жоқ шағын қалада тұрамыз. сол күні «щелкунчик» і көрсетілді.

тете театрда өзін қалай ұстау керектігін түсіндірді. шынымды айтсам, көп нәрсені білмедім. мысалы, осындай орындарда киінудің әдеттегідей екендігі фактісі залда, сөйлеуге, тамақ жеуге немесе басқа көрермендер үшін қандай да бір шу мен ыңғайсыздықты туындатқан кезде телефонды өшіру керек. егер сіз шынымен де шоуды жақсы көретін болсаңыз, онда тұрып жатқан кезде шағылыса аласыз.

театрға ешқашан келмегенімді ескерсек, менің сүйіспеншілігім түсінікті. күшті бағаналармен, шыңдалған төбелермен және бояу қабырғалары бар керемет ескі ғимарат патшалық сарайға ұқсады. театр залы өзінің ерекше иісі бар, мен оны есіме түсіремін. кештің атмосферасы өте ерекше, тіпті салтанатты болды. барлық қатысушыларды әдемі киіндірді: әйелдер кешкі көйлектерде болды, ал ер костюмдерде киілді, көптеген сахнада не болып жатқанын көру үшін кішкентай театр көзілдірігі бар еді.

және ештеңе де мүмкін емес еді. суретшілер күртірек бейнеленген, күрделі фигуралар жасап, гүлдер мен әдемі жарқын костюмдерді көзге түсіріп, оркестр жай ғана қайталанбас еді. чайковскийдің музыкасының арқасында мен ертегілерге толығымен батыруды сезіндім. тінтуірдің армиясы өте әдемі және әсем болды, және олардың маскадағы көздері жарқылдады. барлық кейіпкерлер өте сенімді болды: мари, батыл гнушка, ойыншықтар. ің арнайы мерекелік көлеңкесі ағашқа берді. мен, және бөлмедегі барлық , көптеген жағымды эмоцияларға ие болды.

бұл, бәлкім, менің өмірімдегі үздік кештердің бірі. мен театрға алғашқы сапарымды ұмытып кете алмадым. мен осындай тәтті демалыс үшін менің тәтемге алғыс айтамын. менің ойымша, бірден біз оны қайталаймыз.

( мне )