тоқтарбайұлы қобыланды (xv ғ.) – аты аңызға айналған халық батыры. шыққан тегі – қыпшақ, оның ішінде қара қыпшақ. халық жадында сақталған әңгімелерде, халық шежірелерінде оны көбіне «қара қыпшақ қобыланды» деп атайды.
шежіре деректеріне қарағанда, қара қыпшақ қобыланды жошы ханның шайбан деген ң тұқымы әбілхайыр ханның тұсында (xv ғасыр) өмір сүрген, соның белгілі қолбасшыларының бірі болған . қазақ хандығының бөлінуіне де осы қобыланды батыр себеп болған делінеді. бұл жөнінде шәкәрім шежіресінде: «біздің осындағы арғындардың атасы дайырқожа әбілхайыр ханның сүйікті қазысы екен. билікті әділ айтқандықтан «ақжол» атаныпты. және қара қыпшақ қобыланды да ханның сүйікті екен. екеуі іштей жауласып жүргенде, бір күні қобыланды дайырқожаны далада өлтіріп кетіпті. мұны әз-жәнібек хан біліп, қобыландыны шариғат бойынша қысас қылып өлтіруге сұрапты. әбілхайыр берейін десе, көп қыпшақ бұзылатын болған соң, бере алмай, үш кісінің құнын ал деген соң, бұған жәнібек өкпелеп, бөлініп кетеді» деген дерек беріледі. бұл оқиғаның тарихи шындық екенін дайырқожаның әкесі қотан жыраудың өлген ң денесін айналып, қайғырып, қан жұтып жүріп айтқан: «қара қыпшақ қобыландыда нең бар еді, құлыным? сексен асып таянғанда тоқсанға. тұра алмастай үзілді ме жұлыным» деп басталатын толғауы да дәлелдей түседі.
Популярные вопросы