сусыз тіршілік жоқ, ол бүкіл тірі жан иесінің бойында бар.
жер бетіндегі ең көп тараған зат – су. глобусқа немесе жартышарлар картасына қарайықшы онда жершарының төрттен үш бөлігі көгілдір түске боялған.
ол – су: мұхиттар, теңіздер, өзендер көлдер. судың біразы жер астына шоғырланған. мұның бәрі – сұйық күшіндегі су.мұздықтар мен айсбергтер де қатып қалған су болып табылады.су атмосферада да аз емес, онда ол бұлт, тұман,бу және жаңбыр мен қар түрінде болады.
табиғатта қоспасы жоқ, тап – таза су дегенді таппайсың. таза суды тек лабараторияда ғана алуға болады. ондай судың ешбір дәмі жоқ, онда тірі организімге қажетті тұздар да болмайды. теңіз суының құрамында өте көп мөлшерде еріген тұздар бар, оның ішуге жарамайтыны сондықтан.
судың тағы бір кереметтігі ол жер бетінде үнемі тынымсыз айналыста жүретіндігі.
жер шарындағы судың мөлшері өзгермейді.теңіз бен мұхиттардың, өзендер мен көлдердің бетінен су буға айналып, одан бұлт түзіледі. ол жаңбыр немесе қар, бұршақ болып жерге жауады, яғни қайта суға айналады.
осы бір қарапайым қағидаға зер салсақ, суға қаттысты талай деректерді келтіруге болады. су табиғаттағы барлық тіршілік атаулының құрамына кіреді. көптеген өсімдіктің 80 – 95% судан тұрады. жануарлар мен денсінде де су көп . ағзасының бүкіл салмағының жартысынан көбі судың үлесіне тиеді.ол қанның , ас қорытатын сөлдің ,сілекейдің құрамына кіреді. салмағы 70кг ң денесінде 50кг су болады. оның мөлшері 17кг кемісе өледі.
су ішпей бір апта ғана шыдай алады.
су барлық өсімдіктер мен жануарлар ағзасының құрамына кіреді.
іркілдек теңіз жәндігі медузаның бүкіл салмағының 99 проценті судан тұрады.
егер 1 кг қарбызды кептірсе, одан 20 гр ғана құрғақ зат қалады, яғни 98 проценті судан құралады.
салмағының 65 проценті су десек, соның 10 – 20 процентінен айрылса тіршілік тоқтайды.
ң тамағына және ішуіне тәлігіне 2 – 3 литр су керек. тек тамақтанудың өзіне жылына 60 тонна су тұтынады.
1 кг қартоп өсіруге 300 литр, 1кг бидай 1200 литр су жұмсалады. ал қант қызылшасына, мақтаға, әсіресе күрішке, одан да көп су қажет.
1 тонна шойын қорытуға – 130 тонна, ал 1 тонна алюминий алуға 1000 тонна су қажет болады.
су әр алуан заттарды ерітеді, содан да ол тамақ өнімдерін сіңіру үшін керек.
су болып тұрғанда организмде өмірлік маңызы бар көптеген қ реакциялар жүріп жатады. су тіпті, қатты сүйектің ішінде өзінің міндетін атқарады. оны дененің әрбір жасушасынан табуға болады.
біз қап – қатты мұз да, газдай жеп – жеңіл бу да су болғаны ма деп таң қаламыз. бұл судың негізгі қасиеті. ол сұйық, қатты және газ тәрізді үш түрлі күйде кезігеді.
сумен шынығуда сулы шүберекпен сүртіну, суға шомылу, су құйылу сияқты працедурасын қолдану, су құйыну - шынығудың ең тиімді түрі. жылы судан бастап бірте бірте салқын суға көшу. суық су ішкі жылулықты сақтап тұрады. суық су әртүрлі ауруларды емдейді.
қазіргі уақытта жер шарында жыл өткен сайын ауыз судың қадірі біліне түсуде. дүние жүзінің көптеген елінде су сатушылар үйреншікті көрініс болып саналады. елдердің кейбіреулерінде от басының табысының 10 проценті су сатып алуға кетеді. грек елінің кейбір өңірлерінде су алыстағы таудан тасылып әкелінетіндіктен шараптан қымбат бағаланады.су цистернамен әкелінетін ауылдар өз елімізде де кездеседі.
гонконг, сингапур суды көрші елден сатып алады. австралиялықтар альпі мұздықтарының суын германияға апарып 2 литрлік қағаз құтыларға құйып сатады.европаның бірсыпыра шикізаттары бәрінен де гөрі су мың есе артық тұтынады.бұлардың бәрінен кейін жалпы жер шарында тұщшы су қорының шектеулі екені анық көрінеді. сондықтан «судың да сұрауы бар» деген халық даналығы біздің еліміз үшін өте – мөте маңызды екенін әр уақыт есте ұстаған абзал.
су біздің байлығымыз, оған қамқорлықпен қарау әр уақытта естен шығармауымыз керек.суды қорғауға сіздер және біздер болып барлығымыз атсалысуымыз керек.
Популярные вопросы