Киіз үйдің пайда болуы қола дәуірінен басталады екен Көшпелі сақ тайпаларының киіз үйде тұрғанын алғаш рет ежелгі грек тарихшысы Геродот «бұл үйлер тез жиналып, құрастырылады» деп жазды

менің әдебиет мұғалімім өте әдемі  сөйлейді 

менің достарым мені ойынға  шақырады

менің інім сабақ  оқып отыр

№1 «алтын »қазақстандағы алғашқы «алтын » 1970 жылы, алматыдан 50 шақырым жерде, ыстыққа дейін 6 метр 60 метр биіктікке жеткен есік маңы қазбасының нәтижесінде табылды. аралаған бұл жердегі скелеттік сүйектердің күйіне сәйкес, археологтар 18 жасында жерленген көне ң шамамен жасын анықтады.қабірде киімге, аяқ киімге және бас киімге, сондай-ақ алтын сақиналар, мүсінше, қола және алтын қару-жарақ пен түрлі кемелерге тігілетін алтын жалатылған төрт мыңнан астам зергерлік бұйымдар табылды. дегенмен, жауынгер ер немесе әйел болған ба, отандық ғалымдар әлі де таласады.№2 «алтын »1999 жылдың қазан айында қазақтың «алтын » жалғыз қалды: атырау даласында аралтуба қорғанының қ нәтижесінде ғалымдар сарматтық көшбасшы мен оның әйелі қалдықтарын анықтады.бұл көшбасшы болғанына күмән келтірмей, археологтар пайда болмады. көптеген ғасырлар бұрын өмір сүрген жауынгердің барлық киімдері әртүрлі конфигурациялардағы алтын пластиналармен және металдан жасалған плиталармен тығыз байланысты болды, олар қазақстандағы екінші алтын ң ашылуын дереу жариялады. жауынгердің жанындағы ашылған қарақұйрықтың қылышы дәл сол кездегі біздің дәуіріміздің 1-ші ғасырында ойластырылғаннан гөрі, солтүстік-шығыс каспийдің сарматиялықтары арасында қ болат пайда болды.№3 «алтын »қазақстандық археологтардың сезімтал ашылуы 2003 жылы - патша патшалығының (чиликтің) ең ірі қорғанының түбінде, онда ондаған алтын бұйымдар табылған. археологтар үшінші «алтын » табылған деп мәлімдеді.бірақ егер ыстықкөлдегі «алтын » тізбекті пошта киген болса, яғни ол жауынгер болған болса, патшаның алқабындағы «алтын » дәл патша еді. ондағы барлық әшекейлер алтын құюдан жасалған. олардың барлығы жоғары сапалы. бұл басқа да көптеген мазарларда, алтын сияқты, сондай-ақ көгілдір көгалдарға салынған алтын фольгамен жабылған ағаш емес.экспедицияны тарих ғылымдарының докторы, профессор, әл-фараби атындағы қазұу археология және этнография кафедрасының меңгерушісі абдеш төлеуенов басқарды.